Οσφυαλγία – ισχιαλγία
Ο ορισμός οσφυαλγία περιλαμβάνει κάθε άλγος το οποίο εντοπίζεται στην οσφυϊκή μοίρα, ανεξάρτητα από την αιτία που το προκαλεί. Όταν ο πόνος διαφοροποιείται με την κίνηση, χαρακτηρίζεται ως «μηχανικός πόνος». Ο πόνος εκδηλώνεται στην οσφυϊκή μοίρα, στην περιοχή του ιερού οστού, στους μηρούς και στους γλουτούς. Σε περιπτώσεις που ο πόνος επεκτείνεται στους γλουτούς και κατά μήκος της πορείας του ισχιακού νεύρου ονομάζεται ισχιαλγία. Ανάλογα με τη νευρική ρίζα που πιέζεται, παρατηρούνται συμπτώματα στην αντίστοιχη δερμοτομιακή κατανομή με κινητικές, αισθητικές διαταραχές και διαταραχές αντανακλαστικών. Η οσφυαλγία και η ισχιαλγία αποτελούν σύμπτωμα πολλών παθήσεων και όχι πάθηση. Υπολογίζεται ότι 7 στα 10 άτομα θα παρουσιάσουν επεισόδιο οσφυαλγίας-ισχιαλγίας κατά τη διάρκεια της ζωής τους, και το 70% των περιπτώσεων οφείλεται σε παθολογία του μεσοσπονδύλιου δίσκου.
Αίτια
Εκτός από την κήλη του μεσοσπονδύλιου δίσκου, άλλοι παράγοντες οι οποίοι ευθύνονται για την πρόκληση οσφυαλγίας-ισχιαλγίας είναι:
Μηχανικά αίτια
Εκφυλιστικές παθήσεις της σπονδυλικής στήλης
- εκφυλιστική σπονδυλαρθρίτιδα της σπονδυλικής στήλης
- στένωση σπονδυλικού σωλήνα
- εκφυλιστική σπονδυλολίσθηση
- εκφύλιση μεσοσπονδύλιου δίσκου χωρίς πρόπτωση
Κακώσεις της σπονδυλικής στήλης
- τραυματισμός περιαρθρικών στοιχείων
- ρήξη μυϊκών ινών ή συνδέσμων
- θλάση μαλακών μορίων στην οσφυϊκή μοίρα
- κατάγματα σπονδύλων (ακανθωδών και εγκάρσιων αποφύσεων)
- υπεξαρθρήματα των οπισθίων αρθρώσεων
- τραυματική σπονδυλολίσθηση
- παλαιότεροι τραυματισμοί της σπονδυλικής στήλης
Φλεγμονώδεις παθήσεις της σπονδυλικής στήλης
- φυματιώδη σπονδυλίτιδα
- σηπτική σπονδυλοδισκίτιδα
- αγκυλωτική σπονδυλίτιδα
Συγγενείς ανωμαλίες της σπονδυλικής στήλης
- ιεροποίηση του Ο5 σπονδύλου
- οσφυοποίηση του Ι1 σπονδύλου
- δισχιδής ράχη
- ανώμαλος προσανατολισμός των αρθρικών αποφύσεων
Νεοπλασίες
- πρωτοπαθείς όγκοι της σπονδυλικής στήλης
- μεταστατικοί όγκοι της σπονδυλικής στήλης
- λανθασμένη στάση του σώματος
Παθήσεις των γειτονικών οργάνων
- νεφροί – ουρητήρες
- ωοθήκες
- μήτρα
- προστάτης
- έντερο
- λαγόνιες αρτηρίες
Προδιαθεσικό παράγοντα για την εμφάνιση οσφυαλγίας -ισχιαλγίας αποτελούν η μυϊκή αδυναμία των ραχιαίων και κοιλιακών μυών, η αυξημένη οσφυϊκή λόρδωση, η παχυσαρκία, η βαριά χειρωνακτική εργασία, η επαναλαμβανόμενη άρση βάρους με περιστροφή, οι συνθήκες εργασίας (καθιστική εργασία και λανθασμένη στάση σώματος).
Αποτελεί συχνό επώδυνο σύνδρομο και εμφανίζεται σε άτομα όλων των ηλικιών ( κυρίως νέα άτομα – μέση ηλικία). Για μηχανικούς λόγους μεγαλύτερη κινητικότητα και επιβάρυνση παρουσιάζεται συχνότερα στην οσφυϊκή μοίρα (κυρίως Ο4-05 και Ο5 –Ι1 ) και στην αυχενική μοίρα (A5-Α6 και Α6-Α7) της σπονδυλικής στήλης- στη θωρακική μοίρα είναι εξαιρετικά σπάνια. Ο μεσοσπονδύλιος δίσκος αποτελείται περιφερικά από τον ινώδη δακτύλιο και κεντρικά από τον πηκτοειδή πυρήνα, μια μαλθακή, εύπλαστη και ασυμπίεστη μάζα.
Πρόκειται για ρήξη του ινώδους δακτυλίου του μεσοσπονδύλιου δίσκου, μέσω της οποίας με τη μορφή κήλης, προβάλλει ο πηκτοειδής πυρήνας. Η παραπάνω παθολογική κατάσταση οφείλεται στην αλλοίωση της βιοχημικής σύνθεσης τόσο του πηκτοειδή πυρήνα, όσο και του ινώδη δακτυλίου.
Ο τραυματισμός είναι ο εκλυτικός παράγοντας της πάθησης και όχι η αιτία. Ένα λανθασμένο σήκωμα βάρους, υπερβολική κάμψη της σπονδυλικής στήλης ή ακόμη ο βήχας ή ένα απλό φτέρνισμα μπορούν να επιδεινώσουν την κατάσταση του ασθενή ή να προκαλέσουν πρόπτωση του πηκτοειδούς πυρήνα μέσα από τις ρωγμές που έχουν ήδη δημιουργηθεί στον ινώδη δακτύλιο.
Ονοματολογία
- Κήλη μεσοσπονδύλιου δίσκου ή δισκοκήλη: η μετατόπιση και προβολή του πηκτοειδούς πυρήνα διαμέσου του ινώδη δακτυλίου.
- Πρόπτωση μεσοσπονδύλιου δίσκου: χρησιμοποιείται συχνά στην αγγλοσαξονική βιβλιογραφία (prolapsed intervertebral disc)
Κλινική Εικόνα
Ο πόνος μπορεί να είναι τοπικός (οσφυαλγία), πολλές φορές όμως αντανακλά σε κάποιο σκέλος (ισχιαλγία).
Σχεδόν πάντα ο πόνος επιτείνεται με το βήχα ή το φτέρνισμα.
Παρατηρείται εξάλειψη της φυσιολογικής οσφυϊκής λόρδωσης με αποτέλεσμα τον ευθειασμό της σπονδυλικής στήλης και αντιαλγική σκολίωση που οφείλεται στην προσπάθεια του αρρώστου να απομακρύνει τη ρίζα από το δίσκο που την πιέζει. Ευαισθησία στην πίεση στο κάτω τμήμα της οσφυϊκής μοίρας και κατά την πίεση στο γλουτό αντίστοιχα στο σημείο εξόδου του ισχιακού νεύρου και κατά μήκος αυτού. Η κινητικότητα της σπονδυλικής στήλης είναι περιορισμένη· περισσότερο επηρεάζεται και είναι επώδυνη. Οι ατροφικές κινήσεις συνήθως είναι ελεύθερες. Η πλάγια κάμψη είναι περιορισμένη όταν υπάρχει προβολή της κήλης στη σύστοιχη πλευρά.
Είναι συγγενής ή επίκτητη διαταραχή. Κατά κανόνα εμφανίζεται μετά τη μέση ηλικία και ιδιαίτερα στους άντρες· Παρατηρείται την οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης και εκδηλώνεται με δυσλειτουργία των κάτω άκρων. Το εύρος του σπονδυλικού σωλήνα ελαττώνεται από τις εκφυλιστικές αλλοιώσεις του μεσοσπονδύλιου δίσκου και των οπίσθιων αρθρικών επιφανειών. Κύρια εκδήλωση είναι η διαλείπουσα χωλότητα με πόνο και οι παραισθησίες των κάτω άκρων που προέρχονται από πίεση της ιππουρίδας ή του νωτιαίου μυελού.
Κλινική εικόνα
Τα αρχικά συμπτώματα είναι ήπια και συνίστανται σε πόνο στην οσφύ, ο οποίος επεκτείνεται στην περιοχή των γλουτών και στους μηρούς. Σε πιο προχωρημένο στάδιο τα συμπτώματα γίνονται εντονότερα και ο ασθενής δεν μπορεί να διατηρήσει μια συγκεκριμένη θέση ή στάση για πολύ ώρα- παρουσιάζονται αιμωδίες στα κάτω άκρα και ελάττωση της μυϊκής ισχύος. Ο ασθενής δεν μπορεί να βαδίσει παραπάνω από 50 με 100 μέτρα χωρίς διακοπή, αντιθέτως μπορεί να διανύσει αρκετά χιλιόμετρα με ποδήλατο.
Είναι η μετατόπιση ολόκληρης της σπονδυλικής στήλης πάνω σε ένα σπόνδυλο, συνήθως στον Ο5 και αρκετά σπάνια στον Ο4. Σε μεγαλύτερη συχνότητα η μετατόπιση είναι πρόσθια, σπάνια οπίσθια (οπισθιολίσθηση) ή πλάγια (πλαγιολίσθηση). Προδιαθεσικοί παράγοντες για την πρόκληση της είναι οι τραυματισμοί της περιοχής, το υπερβολικό βάρος, τα χαλαρά κοιλιακά τοιχώματα, η υπερβολική οσφυϊκή λόρδωση και οι λανθασμένες θέσεις, οι συνθήκες εργασίας και οι λανθασμένες στάσεις αυτής.